آشنایی با دادخواست دعوای الزام به انجام تعهد

همه چیز درباره دعوای الزام به انجام تعهد

برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با دادخواست دعوای الزام به انجام تعهد با ما همراه باشید تا درباره این موضوع به طور مفصل شما را راهنمایی کنیم. الزام به انجام تعهد چیست؟ همه چیز درباره دعوای الزام به انجام تعهد را بدانیم. یکی از انواع دعاوی که عمدتاً از اختلافات مربوط به انجام تعهدات در قرارداد ناشی می شود، دعوای الزام به انجام تعهد است. باید بدانید قرارداد بخشی از جریان اقتصادی زندگی ما را رقم می زند. پس باید اهمیت زیادی برایش قائل شد. همیشه قبل از انعقاد قراردادها بهتر است حداقل یک نمونه قرارداد را به دقت مطالعه نماییم. تا با ساختار یک قرارداد خوب آشنا شویم.

دعوای الزام به انجام تعهد

در دعوای الزام به انجام تعهد، متعهد که قول انجام کاری را به متعهد له داده است از تعهد خود فروگذاری کرده است. دعوای الزام به انجام تعهد جهت مجبور کردن متعهد به انجام دادن آن کار است. دعوای الزام به انجام تعهد با تقدیم دادخواست از جانب متعهد له به عنوان خواهان و به طرفیت متعهد به عنوان خوانده دعوا مطرح می شود.

برای تعریف کردن تعهد میتوان به این اشاره کرد که تعهد رابطه ای حقوقی است که به موجب آن شخصی میتواند از شخصی دیگر انجام دادن امری را بخواهد. به زبان دیگر شخص متعهد عهده دار انجام دادن کاری میشود. گروه حقوقی عدالت آفرینان می تواند شما را در امر دعوای الزام به انجام تعهد برای اجاره سند، ضامن، وثیقه و هر امر دیگری یاری کند.

منشاء ایفای تعهدات چیست؟

در قراردادهای ملکی، قرارداد مکتوب میان طرفین، سند واقعی برای طرح دعوای الزام به انجام تعهد یا وادار نمودن طرف متخلف به ایفای تعهد است. اما همیشه نیازی به وجود یک قرارداد، به عنوان عامل و مستمسک قانونی برای اقامه دعوا برای انجام تعهدات نیست. در قانون، مواردی نیز وجود دارد که بدون وجود یک قرارداد، موجب الزام فرد به انجام تعهد در قبال دیگری می شود. به اینگونه موارد، ضمان قهری می گویند. یعنی بدون آنکه میان دو نفر قراردادی منعقد شده باشد، یک طرف، مسئول جبران خسارت به طرف دیگر خواهد بود(به ماده 307 قانون مدنی مراجعه شود).

از آنجا که ما قصد نداریم به بحث در این مقوله بپردازیم فقط به عناوین کلی موارد ضمان قهری اشاره می نماییم. این موارد عبارتند از : غصب، اتلاف، تسبیب و استیفا.

گرفتن زمین و ملک دیگران در حکم غصب است. از بین بردن عمدی یا سهوی مال دیگران مثلاً زمین زراعی در حکم اتلاف است. تسبیب یعنی فردی به طور غیر مستقیم عامل خرابی و آسیب به زمین و ملک دیگری باشد.

مثلاً آب خانه وی باعث بروز خسارت به ملک مجاور شود. استیفاء یعنی گرفتن حقی که باید گرفته می شده اما تا کنون گرفته نشده باشد. به عنوان مثال یک ملک از طریق ارث به فردی تعلق داشته ولی نا کنون از آن مطلع نبوده و حالا آن را مطالبه می کند. کسی که در ملک حضور دارد نیز مسئول استیفاء این حق است.

اظهارنامه و دادخواست الزام به انجام تعهد

بهتر است قبل از آنکه دادخواست خود را در دعوای الزام به انجام تعهد به دادگاه ارائه دهیم، اظهارنامه ای را برای طرف مقابل خود از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک ارسال نماییم. در این اظهارنامه، به طرف مقابل تاکید می نماییم که تعهداتی در قبال ما داشته که آن را انجام نداده است. لذا به وی مهلتی را برای اجرای تعهدات می دهیم. و اخطار می کنیم که در صورت عملی نشدن تعهدات، مجبور به طرح دعوا علیه وی خواهیم بود.

در صورتی که در مهلت مقرر پاسخ مناسبی دریافت نشد، می توان به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه و دادخواست الزام به انجام تعهد را تنظیم و همراه با سوابق مربوطه تقدیم نمود و منتظر نوبت دادگاه خود ماند.

موضوع تعهد میتواند یکی از امور زیر باشد:

1. انتقال مال : مانند این که مالکی ضمن قولنامه ای تعهد کند خانه ی خود را به دیگری بفروشد.
2. انجام دادن کاری : برای مثال مهندسی تعهد کند که ساختمانی را در مدت معینی بسازد و تحویل دهد.
3. خودداری از انجام دادن کار : نظیر این عمل که مالک در برابر مستاجری متعهد شود که واحد مجاور را به امر معینی اختصاص ندهد.

سبب تعهد

سبب تعهد می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد ولی آنچه بیشتر مرسوم است و مهم ترین عامل ایجاد عقد است، تعهد ناشی از عقد و تعهد ناشی از قانون است. حتی در تعریف عقد در قانون مدنی نیز این امر ذکر شده که عقد عبارت است از این که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر انجام امری نمایند.

تعهد ناشی از قانون شامل تعهداتی است که به صراحت در قانون ذکر شده است. مانند تعهداتی که صاحبان املاک مجاور نسبت به یکدیگر دارند.

از عوامل مسبب دیگر برای انجام تعهد اتلاف است. در صورتی که شخصی مسبب ضرر و زیان به شخص غیر شود و یا مال او را تلف کند باید ضرر و زیان وارده را جبران کند.

به طور کلی قانون مدنی اسباب ایجاد تعهد را به دوگروه کلی تقسیم بندی کرده است :

1. تعهدات ناشی از قرار داد
2. الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری، که شامل غصب، اتلاف، تسبیب و استیفا است.

شرایط الزام متعهد به انجام تعهد

برای الزام متعهد به انجام تعهد وجود برخی شرایط لازم است. از جمله این شرایط میتوان به بقای قرارداد، امکان اجرای تعهد ، امکان الزام متعهد، فرا رسیدن زمان اجرای تعهد، عدم استناد به حق حبس موجود و خودداری طرف دیگر از اجرای تعهد اشاره کرد.

با توجه به شرایط که اشاره شد اگر متعهد ، تعهد خود را انجام داده باشد و اگر طرفین قرارداد با رضایت خود ایفای تعهد را متنفی کرده باشند یعنی قرارداد را اقاله کرده باشند و یا متعهد له، متعهد را مبری کرده باشد و اگر تعهد، با توافق طرفین  تبدیل به تعهد جدیدی شده باشد، چون منشا الزام به تعهد که همان قرارداد است خاتمه پیدا کرده است و بقای قرارداد منتفی شده است، دیگر امکان الزام متعهد به انجام تعهد وجود ندارد.

حال اگر متعهد از انجام تعهد خود به هر علتی و با اراده ی خود سر باز بزند، در قانون ایران دو ضمانت اجرا برای متعهد برای انجام تعهد در نظر گرفته شده است، متعهد له میتواند قرارداد را فسخ کند و یا با تنظیم دادخواست و تقدیم آن به محاکم حقوقی متعهد را به انجام تعهد الزام کند و حتی در شرایطی از متعهد خسارت دریافت کند. پس در مرحله ی اول دانستیم دعوای الزام به انجام تعهد دعوای حقوقی است و توسط دادخواست و با تشریفات معین مطرح می شود. پس باید امکان اجرای تعهد هم فراهم باشد.

در دعوای الزام به انجام تعهد، کسی که تعهدی را بر عهده گرفته، متعهد است و دادخواست باید به طرفیت او به عنوان خوانده اقامه شود و کسانی که از این تعهدات نفع و سود می‌برند، متعهدله نامیده می‌شوند که به عنوان خواهان باید دادخواست را تقدیم کنند.  در تمامی قراردادهای ملکی اعم از خرید و فروش، اجاره، پیش‌فروش و همچنین مشارکت در ساخت، همیشه مجموعه‌ای از تعهدات متقابل وجود دارد که دو طرف بر عهده گرفته‌اند و ملزم به اجرای آن هستند.  اگر هر یک از دو طرف از اجرای تعهدات خویش استنکاف کند، کسی که به نفع او تعهدی شده است می‌تواند الزام متعهد را به انجام تعهد ناشی از قرارداد، از دادگاه بخواهد.  بنابراین دعوای الزام به انجام تعهد، یک عنوان کلی است که شامل هر گونه تعهد قراردادی می‌شود و طیف وسیعی از تعهدات را در بر می‌گیرد.  در این دعوا کسی که تعهدی را بر عهده گرفته، متعهد است و دادخواست باید به طرفیت او به عنوان خوانده اقامه شود و کسانی که از این تعهدات نفع و سود می‌برند، متعهدله نامیده می‌شوند که به عنوان خواهان باید دادخواست را تقدیم کنند.  در ضمن باید بدانیم که در دعوای الزام به ایفای تعهد، اگر تعهد مرتبط با املاک باشد، در دادگاه محل وقوع ملک رسیدگی می‌شود.  پس از قطعیت رای اجراییه صادر و به محکوم علیه ابلاغ می‌شود تا نسبت به اجرای حکم، اقدام کند.  اگر متعهد به تعهد خود عمل نکند، اقتضای لزوم قراردادها این است که کسی که تعهد به نفع او شده است، بتواند متعهد را به اجرای تعهد وادار کند.  در نهایت اگر اجبار متعهد ممکن نشد، متعهدله می‌تواند به خرج خود تعهد را انجام داده و هزینه انجام تعهد را مطالبه کند.  در صورتی که اجرای تعهد برای او مقدور نبود، می‌تواند از طریق نفر سومی تعهد را انجام دهد.  در صورتی که تعهد از طریق نفر سوم هم امکانپذیر نباشد، کسی که تعهد به نفع او شده است، می‌تواند اقدام به فسخ قرارداد کند.  در تعهداتی که زمان انجام آن تعیین نشده، یکی از شرایط برای دادخواست الزام به ایفای تعهد، آن است که کسی که تعهد به نفع شده است، الزام به ایفای تعهد را از متعهد، مطالبه کند.  هرچند تقدیم دادخواست الزام، نوعی مطالبه است اما به احتیاط نزدیک‌تر آن است که این کار قبلاً به وسیله اظهارنامه رسمی انجام شود.  به گزارش مهداد، اسبابی وجود دارد که موجب از بین رفتن تعهد می‌شود و به این دلیل، این دعوا بی‌وجه می‌شود. از جمله این موارد می‌توان به ابراء، تبدیل تعهد و تهاتر اشاره کرد.  ممکن است به دلیل عدم انجام تعهدات از سوی متعهد خسارت‌هایی به ذی‌نفع وارد شود.  در این صورت او حق دارد، ضمن تقدیم دادخواست الزام به ایفای تعهد یا به صورت مستقل، جبران خسارت ناشی از تاخیر انجام تعهد یا عدم انجام آن را که به علت تقصیر خوانده به او وارد شده است، بخواهد.  در این صورت دادگاه میزان خسارت را پس از رسیدگی، ضمن رعایت قانون، با جلب نظر کارشناس، تعیین کرده و ضمن حکم راجع به اصل دعوا یا به طور مستقل و جداگانه، خوانده را به پرداخت خسارت ملزم می‌کند.  در صورتی که قرارداد خاصی راجع به خسارت، میان دو طرف منعقد شده باشد، برابر آن رفتار خواهد شد.  در غیر این صورت با توجه به نوع و ماهیت تعهد، نحوه جبران خسارت تعیین می‌شود.  در صورتی که در قرارداد، مبلغی به عنوان خسارت عدم انجام تعهد، تعیین شده باشد، در این موضوع که متعهدله می‌تواند به صورت همزمان اجرای تعهد و نیز خسارت عدم اجرای تعهد را مطالبه کند، بین قضات اختلاف نظر وجود دارد.  البته امکان مطالبه همزمان اجرای تعهد اصلی و خسارت تاخیر در اجرای تعهد، وجود دارد.

نتیجه دعوای الزام به انجام تعهد

پس از تقدیم دادخواست، دادگاه تعیین میکند که قرار داد منشا تعهد به چه صورت است و علت عدم انجام تعهد با اراده ی متعهد ارتباط دارد و یا ناشی از قوای قاهره و اتفاقات غیر قابل پیش بینی و دفع بوده است. ماده 227 قانون مدنی نیز تصریح کرده است : متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که نمی تواند مربوط به او نمود. و مطابق ماده 229 قانون مدنی اگر متعهد به واسطه حادثه ای که دفع آن خارج از حیطه اقتدار او است نتواند از عهده ی تعهد خود برآید، محکوم به تادیه خسارت نخواهد بود.

 در برخی مواقع در قرارداد منعقد شده بین طرفین مباشرت فرد متعهد شرط شده است. در این حالت خود شخص متعهد باید تعهد را انجام دهد. یعنی به این صورت اگر در قرار شرط شده باشد که شخص خاصی عمل مورد بحث در قرارداد را انجام دهد در این صورت خود شخص ملزم است و در صورتی که انجام دادن تعهد از جانب او ممکن نباشد، قرار داد فسخ میشود و متعهد له خسارت دریافت میکند. در صورتی که مباشرت فرد شرط نشده باشد، شخص ثالثی میتواند تعهد را انجام دهد و مطابق قانون مدنی تعهد به حساب و هزینه متعهد اجرا می گردد و یا متعهد له خود میتواند تعهد را انجام دهد و سپس مخارجی که مصرف شده را از متعهد دریافت کند. در آخر اگر امکان انجام تعهد وجود نداشت متعهد له میتواند قرارداد را فسخ کند و خسارت دریافت کند.

پس از ثبت دادخواست و رسیدگی به شکایت در دادگاه حقوقی به موجب دستور و یا حکم مرجع قضایی و یا شبه قضایی به عنوان مثال اجرائیه ثبت امکان الزام به انجام تعهد ممکن و میسر میشود. با توجه به این که در قانون مرجع صالح برای الزام به انجام تعهدمشخص شده است، متعهد له با مراجعه به مراجع پیشبینی شده میتواند امکان الزام متعهد را بخواهد.

اگر موضوع تعهد تسلیم مال منقول یا غیر منقول باشد، مامور اجرا با توجه به حکم صادر شده توسط دادگاه مال را از تصرف متعهد خارج و به متعهد له تقدیم میکند. حال اگر مال مورد نظر تلف شده باشد، متعهد ملزم است مثل مال و یا قیمت آن را به متعهد له تقدیم کند.

اگر انجام تعهد ناشی از انجام عملی باشد، به دستور دادگاه متعهد ملزم به انجام میشود و در صورت استنکاف متعهد، شخص ثالثی با هزینه متعهد آن را انجام می دهد. برای مثال اگر تعهد بر ساخت و ساز تا دو طبقه باشد و طبقه سومی نیز بنا شده باشد، در صورت عدم انجام تعهد از جانب متعهد، به دستور دادگاه طبقه سوم تخریب میشود.

اگر شخص متعهد به فسخ قرار داد و یا انتقال مال به صورت سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی باشد دادگاه از طرف شخص متعهد، بدون خضور او و به صورت غیابی انتقال را انجام میدهد و سند رسمی تنظیم مینماید.

در آخر، لازم به ذکر است که دعوای الزام به انجام تعهد میتواند به صورت غیر مستقیم از طریق بازداشت متهم و یا اجبار متهم به پرداخت خسارت و جبران ضرر و زیان و یا حتی جریمه مالی‌ نیز باشد.

منبع : همه چیز درباره دعوای الزام به انجام تعهد عدالت آفرینان